Μεταξοτυπία

Η μέθοδος της Μεταξοτυπίας που καλύπτει σήμερα ένα πολύ μεγάλο εύρος εφαρμογών, αριθμεί 5.000 χρόνια ζωής! Η πρώτη μορφή μεταξοτυπίας απαντάται στους ανθρώπους των σπηλαίων, οι οποίοι  διακοσμούσαν τους τοίχους τους με φύλλα δέντρων, κατάλληλα τρυπημένα, για να δημιουργούν διάφορες εικόνες. Η τεχνική που παρουσιάζει περισσότερες ομοιότητες με τη σημερινή μέθοδο πρωτοεμφανίστηκε στην Κίνα. Πήρε το όνομά της από το μέσο που χρησιμοποιούσαν παλαιότερα οι τεχνίτες και δεν ήταν άλλο από το μετάξι.

Με την πάροδο των αιώνων, η τεχνική άλλαξε μορφή, τελειοποιήθηκε και σήμερα χρησιμοποιείται σχεδόν παντού. Με αυτή τη μέθοδο τυπώνονται οι πινακίδες του Κ.Ο.Κ στους δρόμους, τα ρούχα που φοράμε, τα cd που ακούμε καθώς και οι λογότυποι των εταιρειών σε στυλό, τασάκια, οθόνες και εκτυπωτές -ακόμα και το καντράν του αυτοκινήτου μας είναι τυπωμένο βάσει της μεταξοτυπίας!
Αρκετοί, βέβαια, έχουν συνδέσει τη μεταξοτυπία με την αναπαραγωγή έργων ζωγραφικής και όχι άδικα, αφού δεν είναι λίγοι οι καλλιτέχνες (Έλληνες και ξένοι) οι οποίοι έχουν επιλέξει τη μέθοδο αυτή για να εκφραστούν. 

Σε αυτό το άρθρο θα επιχειρήσουμε μια εισαγωγή στα βασικά χαρακτηριστικά της μεθόδου, ενώ θα περιγράψουμε ορισμένες βασικές αρχές λειτουργίας της χειροποίητης μεταξοτυπίας, ώστε να καταλάβουν και οι «μη μυημένοι» περί τίνος πρόκειται. Θα δούμε την εξέλιξή της, αλλά και ποιες αλλαγές έχει φέρει η τεχνολογία στο μεγάλο αυτό κεφάλαιο των εκτυπώσεων.

Καλλιτεχνική Χειροποίητη Μεταξοτυπία

Στάδια επεξεργασίας πριν την εκτύπωση:
Για τυπώσουμε, χρειαζόμαστε ένα τελάρο, δηλαδή ένα ορθογώνιο πλαίσιο από ξύλο (παλαιότερα) ή αλουμίνιο (σήμερα), επάνω στο οποίο στερεώνουμε με κόλλα την τεντωμένηγάζα, με άλλα λόγια ένα πλέγμα από ίνες (εικ. 01α, 01β).

Όπως είπαμε, παλαιότερα χρησιμοποιούσαν μετάξι, ενώ σήμερα, και πιο συγκεκριμένα μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, χρησιμοποιούνται γάζες από πολυεστέρα, από νάιλον ή από μεταλλικές ίνες (ανοξείδωτο ατσάλι, χρωμιονικέλιο, φωσφορούχο ορείχαλκο). Σε παραλληλισμό με την εκτύπωση offset, το τελάρο της μεταξοτυπίας αποτελεί την εκτυπωτική πλάκα εκτύπωσης.

Αφού τεντωθεί και στερεωθεί καλά η γάζα στο τελάρο (το πόσο και με ποιους τρόπους μπορεί να γίνει αυτό θα το δούμε στη συνέχεια), καλύπτουμε την επιφάνειά της με ειδική φωτοευαίσθητη πάστα (εμουλσιόν) και από τις δύο πλευρές της. Συνήθως, μία στρώση εμουλσιόν είναι αρκετή για κάθε πλευρά, ειδικά αν δεν πρόκειται να τη χρησιμοποιήσουμε για περισσότερα από 150 αντίτυπα. Όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία, το τελάρο μας πρέπει να στεγνώσει για να περάσουμε στο επόμενο στάδιο που είναι η δημιουργία του θέματος με τη βοήθεια των διαχωρισμένων φιλμ.

Όλα τα παραπάνω στάδια προετοιμασίας ολοκληρώνονται σε συνθήκες σκοτεινού θαλάμου, αφού αν η εμουλσιόν εκτεθεί στο φως καταστρέφεται (φωτοπολυμερισμός). Για να δημιουργήσουμε το θέμα μας (αρνητικό) στο τελάρο, το εκθέτουμε, με το διαχωρισμένο φιλμ να εφάπτεται με την εξωτερική πλευρά του, στο φως (φυσικό ή UV). Στα φιλμ θα πρέπει να έχουμε συμπεριλάβει και σταυρούς σύμπτωσης, όταν πρόκειται για εκτύπωση με περισσότερα του ενός χρώματα. Μεγάλη προσοχή και ακρίβεια πρέπει να δοθεί στους χρόνους έκθεσης του τελάρου μας. Αν υπερ-φωτίσουμε το τελάρο, τότε το αρνητικό, δηλαδή η τρύπα της γάζας απ' όπου θα περάσει το μελάνι, θα είναι μεγαλύτερο απ' το πρωτότυπό μας. Αντίθετα, λιγότερος χρόνος έκθεσης συνεπάγεται μικρότερο αρνητικό. Κι αφού μιλάμε για φιλμ, πρέπει να διευκρινίσουμε ότι δεν αναφερόμαστε μόνο σε περίπλοκα διαχωρισμένα φιλμ με ράστερ -όπως αυτά της offset αλλά και σε περιγράμματα ή γεωμετρικές επιφάνειες, όπου η κάθε μία αποτελεί μέρος ενός συνόλου. (εικ. 02)

Σειρά έχει η απομάκρυνση της αφώτιστης πάστας από το τελάρο μας, ώστε να δημιουργηθεί η τρύπα με το θέμα μας. Η απομάκρυνσή της είναι εύκολη και γίνεται ξεπλένοντας το τελάρο μας, απλώς, με νερό. Αρχικά, το ψεκάζουμε ελαφρώς και από τις δύο πλευρές του και το αφήνουμε μερικά λεπτά κάθετα, επαναλαμβάνοντας μετά από λίγο τον ψεκασμό. Στη συνέχεια, με αρκετή πίεση, ξεπλένουμε την αφώτιστη εμουλσιόν και παίρνουμε το πρώτο μας αρνητικό, έτοιμο για εκτύπωση (εικ. 03).

---

---